Je kent ze vast wel, de cliché uitspraken over het maken van fouten: ‘van je fouten moet je leren’, ‘ fouten maken mag…’ en ‘mensen maken fouten’. Is allemaal waar, maar leren we er ook écht iets van als iets finaal in de soep is gelopen?
Fouten maken op werk (mag)
In mijn dagelijks werk spreek ik met regelmaat mensen die het enorm lastig vinden om van fouten te leren. Zij denken bij een volgende keer onvoldoende na over hoe het ook anders kan en hup, ja hoor, wederom vervallen zij in dezelfde fout. Het commentaar van anderen is dan meestal niet van de lucht en de verwijten gaan richting de beschuldiging van ultieme domheid, want we vinden ook dat ‘ een ezel zich doorgaans geen tweede keer aan dezelfde steen stoot.’ Bega je voor de tweede keer de zelfde fout, dan ben je dus dom, zo is de conclusie vaak. Prachtige logica van de koude grond, want wat is er mis met leren via trial and error? Vertaald in het Nederlands komt die uitdrukking neer op ‘proberen en missen’. Maar veel Nederlanders houden niet van missers. Dat zit een beetje in onze cultuur. Heb je eenmaal gefaald, dan heb je al heel snel het predicaat ‘loser’. En ik vraag me altijd oprecht af wat er mis is met falen? Veel mensen mogen van zichzelf niet falen, en dus komt er een mate van krampachtigheid aan het daglicht, wat er nou juist voor zorgt dat iets niet gemakkelijk lukt, waardoor er wordt voorgesorteerd op falen. Leestip: Remko van der Drift heeft een interessant boek geschreven over het omgaan met het maken van fouten!
‘Succes is het vermogen om keer op keer te falen, zonder daarbij je enthousiasme te verliezen…’ – Winston Churchill
Het positief stimuleren van fouten
Hoe kunnen we eigenlijk op een positieve manier omgaan met fouten? We hebben vaak de neiging om er negatief op te reageren, zowel bij onszelf als bij anderen (bijvoorbeeld: “Dat kun je de volgende keer beter niet doen”). Dat is begrijpelijk, want we willen graag voorkomen dat dezelfde fout opnieuw wordt gemaakt. Maar misschien leren we daar niet het meest van. Laten we eens kijken naar kinderen en wat hen kan helpen om te leren van de fouten die ze maken, of we dat nu willen of niet.
- Openlijk bespreken. Het is belangrijk om fouten te kunnen bespreken en niet te doen alsof ze nooit zijn gebeurd. Door erover te praten, kunnen we de oorzaak analyseren (“Weet je waarom dit is gebeurd?”). Maar het is niet alleen de oorzaak die belangrijk is, ook het gevolg en de oplossing (“Wat kunnen we de volgende keer anders doen?” of “Wat hebben we hiervan geleerd?”). Op die manier krijgt het leerproces de aandacht en wordt de fout niet negatief, maar juist positief benaderd. Er valt van te leren. Daarnaast is het belangrijk om te onthouden dat fouten maken helemaal niet erg of vreemd is, want iedereen maakt ze en het hoort bij het leerproces en is een groot onderdeel van talentontwikkeling.
- Niet de fout zijn. Een fout maken betekent niet dat je een fout bent. Dit klinkt logisch, maar het is belangrijk om hierbij stil te staan. Wanneer er een fout wordt gemaakt, voelt dat vaak als falen. Maar wie je bent, is meer dan alleen wat je doet (bijvoorbeeld het maken van fouten). Door aandacht te besteden aan het feit dat het kind goed is en de fout kan gebruiken om zichzelf te ontwikkelen, krijgt het een positieve connotatie.
- Fouten bieden mogelijkheden tot verbetering. Niemand kan perfect zijn en het streven naar perfectie kan juist het gevoel geven dat we niet vooruitkomen (“Het is nooit goed genoeg”). Door naar onze eigen fouten te kijken en ze op een positieve manier met kinderen te bespreken, ontstaat er ruimte voor verbetering en groei. De fout wordt als het ware een les die ervoor zorgt dat het de volgende keer anders gaat en waardoor we kunnen groeien.
- Zelfvertrouwen. Het klinkt misschien vreemd, maar door het maken van fouten krijgen we meer vertrouwen in ons eigen kunnen, mits de fouten op een positieve manier worden benaderd. Fouten zorgen ervoor dat we ons steeds verder ontwikkelen en steeds beter worden in wat we doen. Een kind leert steeds beter hoe het dingen moet aanpakken, en daarmee groeit ook het zelfvertrouwen.
Tips om te leren van je fouten
Mensen werpen vaak zelf de hindernis op om succesvol te zijn. Hoe ironisch dat ook is. Maar ik geef toe, keer op keer falen is ook niet goed voor een mens en zijn omgeving. Daarom kan het zinvol zijn een aantal stappen in het faal-proces onder ogen te zien;
- Volg je missers.
Sommige missers zijn zó duidelijk dat het voor meerdere mensen een chaos is geworden. Of jouw idee was niet echt heel veel beter dan het oude, waardoor het gaat zoals het altijd al ging, en dus niet volgens jou nieuwe idee. Belangrijk is om jou ideeën niet zo maar over boord te gooien. Elk idee is een goed idee, maar kan nu misschien nog niet worden geïmplementeerd. Noteer daarom je missers. Noteer het basis idee en de gedachte die je erbij had en wellicht komt het over 6 maanden wél van pas.
- Breng in beeld wat er mis ging
Waarom werd je idee niet opgepakt? Was er onvoldoende behoefte? Wat waren de omgevingsfactoren? Als het om een product gaat, ga dan na of het werkelijk iets anders toevoegde dan wat er al was. Doe dit vanuit de benadering om te verbeteren. - Wees eerlijk over je missers
Dat is voor de meeste nogal een lastige. Het is een menselijk trekje om in de verdediging te schieten wanneer missers aan het licht komen. Het is van belang dat je zonder schaamte of zelfverwijt over je misser kunt praten. Basis voorwaarde is dan wel dat je van mening bent dat er niets verkeerd is aan een misser. - Stuur bij op het proces
Bij deze stap is het van belang dat je onderzoekt welke hindernis er voor heeft gezorgd dat je idee het niet heeft gered. Wat stond in de weg? Bij jezelf en bij anderen? Kijk daar zonder oordeel naar. Gebruik deze informatie dan weer voor een volgende keer. - Vertrek vanuit het zelfde idee
Gebruik je creativiteit. Zoals al gezegd ben ik van mening dat een nieuw idee nooit een verkeerd idee is, zolang je er oprecht en grondig over hebt nagedacht. Dat het misschien wat bijgeschaafd moet worden, is mogelijk. Sta daar voor open. Onthoud daarbij je basis idee en schaaf bij, collega gericht, klantgericht of marktgericht. - Weet wanneer los te laten
Misschien wel de allerbelangrijkste stap. Verspil je kostbare tijd niet aan een idee, terwijl iedereen in je omgeving weet dat het geen haalbare kaart is. Als je ervan overtuigd bent dat je alle mogelijke veranderingen hebt doorgevoerd en hebt bijgeschaafd en het werkt nog steeds niet, laat het dan los. Dat maakt ruimte voor weer nieuwe ideeën, houd je enthousiast en brengt de beweging voorwaarts….