Mensen vragen mij wel eens; ‘hoe herken je nou een goede leider?’. Dat is een lastige vraag, althans het antwoord erop is niet eenvoudig. Want leiderschap wordt door iedereen anders ervaren en beoordeeld. Goed en fout in leiderschap bestaat volgens mij niet. Echter, als we naar wereldleiders kijken, zien we dat er vandaag de dag zeker wel goed of fout leiderschap bestaat. Ook de geschiedenisboeken bevestigen dit. Laat ik me beperken tot leiders binnen de hedendaagse organisaties.
Bestaat er daar dan geen fout leiderschap?
Nee, volgens mij bestaat dat niet. Dat staat overigens haaks op de vele gesprekken die ik met mensen voer binnen organisaties, waarin de leidinggeven capaciteiten nogal eens ter sprake komen, in negatieve zin wel te verstaan. ‘Mijn leidinggevende ziet me niet, laat me praten en geeft me weinig waardering. Met nieuwe ideeën hoef ik al helemaal niet aan te komen want daar heeft hij geen boodschap aan of simpelweg geen tijd voor.’ En toch bestaat er geen fout leiderschap? Nee, zeker niet. De gedragskenmerken van een leider kunnen misschien soms ontoereikend zijn, maar fout leiderschap op zichzelf bestaat niet. Want wie of wat bepaalt dan de standaard van goed leiderschap? Het zou te makkelijk zijn om leiders in te delen in goed en fout. In mijn beleving veel te kort door de bocht.
De graadmeter van een leider
Maar wat bepaalt dan wel of een leider naar behoren functioneert of niet? De belangrijkste graadmeter is volgens mij de factor succes. Hoe succesvol een leider is, wordt bepaald door zijn/haar volgers. Heeft een leider geen (of te weinig) volgers, en raken steeds meer mensen in de weerstand en dan is er een groot probleem. De leider zou zich moeten afvragen wat er aan de hand is en welke impact wordt gemaakt. Maar dat doen niet al te veel leiders, integendeel. Want wanneer de leider merkt dat de volgers meer en meer afhaken, is de reflex vaak meer geluid maken en het gezag meer laten gelden. De angst om dingen verkeerd te doen onder de volgers neemt dan vaak toe en het commitment aan de leider neemt af. Als bij een afbrokkelende positie van de leider dit de impact is, dan kun je gerust de vraag stellen hoe competent de leider werkelijk is. Deze manier overigens van reageren door de leider noem ik schraal-leiderschap. Het is vaak primair, op het ik gericht en bevat weinig oog voor de onderlinge relaties. En dat past niet bij succesvol leiderschap.
Hoe herken je ‘schraal-leiderschap? Naast de irritaties en ontevredenheid die zich voordoen, kenmerkt het zich door een aantal zaken;
1. Het collectieve succes neemt af
Veel lopende projecten worden niet (volledig) afgerond. Deadlines worden continu en ruim overschreden. Klanten geven negatieve feedback en raken meer en meer ontevreden. Opdrachten of projecten lukken gewoon steeds minder goed en mensen raken daardoor steeds meer gefrustreerd. Dit zijn de eerste tekenen van schraal-leiderschap. Mensen en teams hebben behoefte aan beter leiderschap.
2. Meningsverschillen binnen het team
Schraal leiderschap brengt met zich mee dat relaties onder druk worden gezet. Omdat vaak moeilijk gehoor gevonden kan worden bij de leider, reageren teamleden dit onderling op elkaar af. Doordat frustraties oplopen, nemen de spanningen binnen teams toe. Het succes van het team is dus afhankelijk van hoe het geleid wordt. Waarom? Omdat uiteindelijk de leider de beslisser is voor het gehele team. Wat zichtbaar wordt is dat een team zo goed is, als dat de leider is.
3. Mensen vertrekken
Het schraal-leiderschap trekt de grootste wissel op teamleden die vertrekken. Dit type leiderschap is enorm in-efficiënt als het gaat om het vasthouden van kennis en ervaring binnen de organisatie. Het drijft gemotiveerde mensen tot ontevredenheid en biedt mensen de ruimte om zich te richten op een andere job. Simpelweg omdat zij te weinig binding voelen. En vaak zie ik, dat waneer één teamlid vertrekt, er meerdere volgen.
Een sterke leider laat dit niet gebeuren en doet er alles aan om de glijdende schaal te vermijden. Dat begint ermee om in de spiegel te kijken. En hoe lelijk het spiegelbeeld ook mag zijn, het is van belang dat wordt erkent wat dit beeld zegt. Lastig, want het ego zal behoorlijk worden getart. Pas als daar doorheen wordt gekeken kan de ware authentieke leider zich manifesteren, in welke vorm dan ook….