We hebben allemaal wel een beeld van hoe het er in de jungle aan toe gaat; het recht van de sterkste is leidend, voor alles en iedereen. Kun je niet goed voor jezelf zorgen of word je ziek, dan volgt onherroepelijk de dood. Ieder dier is voortdurend in de hoogste staat van angst en alertheid. Ook vegetatie baant zich, wild slingerend, een weg omhoog. Elke vezel van ieder levend organisme is erop gericht om te overleven. De wet van de jungle zegt: eten of gegeten worden….
We kunnen ons ook voorstellen dat voor een niet-jungle bewoner het haast ondoenlijk is de dichte en ontoegankelijke bebossing te betreden. Nog afgezien van alle risico’s die dat met zich kan meebrengen omdat het gevaar op de loer ligt.
Dit beeld van een jungle flitste steeds door mijn hoofd bij het lezen van het boek ‘Dit kan niet waar zijn’ van schrijver/journalist Joris Luyendijk, waarin de lezer een inkijkje wordt gegeven in de wereld van de topbankiers van de Londense City, het mondiale financiële hart. Hij beschrijft hoe moeizaam het is om als buitenstaander een beeld te vormen hoe die ‘binnenwereld’ eruit ziet. Zeer moeilijk toegankelijk en eenmaal binnen veel mist en onbegaanbaar terrein.
De cultuur die in deze sector heerst is volgens de geïnterviewden een cultuur van gesloten houden en niet naar buiten treden. Want als men een vermoeden heeft dat je ‘uit de school bent geklapt’, wordt je direct ontslagen. Angst overheerst in de banken cultuur.
Als ik de berichten in de media volg dan is er (terecht) maatschappelijke verontwaardiging over de houding van veel zakenbanken om zich maar niet in te spannen om van het imago van ‘ordinaire graaiers’ af te komen. Sterker nog; men gaat er gewoon mee door. Wat is dat toch, dacht ik bij mezelf, een sector die zo enorm onder het maatschappelijk vergrootglas ligt, en zich van niets en niemand iets lijkt aan te trekken.
Na het boek van Luyendijk gelezen te hebben, snap ik er iets meer van. Het werd mij namelijk duidelijk dat wat o.a. ontbreekt in de cultuur van de megabanken is loyaliteit, veiligheid en lange termijn denken. ‘Als je binnen 5 minuten ontslagen kunt worden en kan buitenstaan, wordt ook je horizon 5 minuten’. Korte termijn denken zet aan tot korte termijn handelen en dat betekend voor een zakenbankier; nu handelen en een 10-tallen miljoenendeal rondmaken en hup naar de volgende deal en daarna weer naar de volgende…en dat gaat zo continu door. Niets mis met deals sluiten, alleen wordt het klantbelang nauwelijks in ogenschouw genomen. Er is immers maar één belang: THAT’S ME!!!
Deze cultuur wordt door alles en iedereen binnen de sector in stand gehouden omdat de belangen zeer groot zijn. ‘Waarom zou je als bankier denken in termen als ‘onze bank’ als je weet dat je ieder moment ontslagen kunt worden?’ Deze onveiligheid zorgt ervoor dat mensen 100% voor zichzelf gaan en dat mensen zich in een voortdurende alertheid en overlevingsmodus bevinden. De competitie is enorm. Het is eten of gegeten worden. Net als in de jungle…
De cultuur (of het systeem) is de voedingsbodem waarop mensen handelen. Dat is in elke organisatie, groot of klein, het fundament. ‘Mensen worden beïnvloed door hun besef van kwetsbaarheid en passen hun gedrag hier op aan’. Ook dat gebeurd in elke organisatie, groot of klein. De vraag is dan natuurlijk: zijn het de mensen die zorgen dat de organisatie niet veranderd of gezonder wordt, of is het de cultuur waarbinnen mensen handelen die zorgt voor stagnatie? Is het de kip of het ei…?
Ik ben ervan overtuigd dat hoe medewerkers zich op de werkvloer gedragen, een afspiegeling is van hoe het in de top van een organisatie er aan toe gaat. Veronderstel dat dit juist is, dan zou in de top de cultuurverandering moeten beginnen. Zij zijn immers de dragers van de organisatie, zij slaan de maat en geven de richting aan. En dat wordt nog al eens lastig gevonden, want dat vraagt van de mensen aan de top vaak totaal ander gedrag. En daar willen we liever niet mee geconfronteerd worden. Als het gaat over de top binnen de megabankenwereld, is een bekende uitspraak in het wereldje: zolang de muziek aan staat, moet je dansen….
En zolang de muziek aan staat hebben wij een knalfeestje ergens diep in het oerwoud, waar we zo goed als onbereikbaar zijn voor anderen….De gasten komen er alleen in op vertoon van een persoonlijke uitnodiging. En soms komen er nieuwe feestgangers bij, die afkomstig zijn uit andere jungle gebieden en het hier beter denken te gaan hebben. Dat gaat dan wel weer ten koste van andere feestgangers, die moeten naar huis, want anders lopen de kosten gierend uit de hand. En dat alles onder het motto; are you in or out, ofwel eten of gegeten worden….